“…Öğretmenlerden hastalananlara, evlenenlere, çocuk doğuranlara, çocuklarını okutacaklara, ölenlerin ailelerine yardım etmek ve geçinme yükünü hafifletmek, sağlığa ve içtimai yardım taalluk eden meselelerde öğretmenleri birbirlerine yardım edici duruma getirmek gayesini güden bu sandığın teşkili faydalı ve zaruri görülmüştür…”
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ 6. DÖNEM 26. BİRLEŞİM 11.01.1943
TARİHÇE
Cumhuriyetin ilk yıllarında, İlköğretim hizmeti, Özel İdareler(Hususi İdareler) tarafından üstlenilmiş ve İlkokul öğretmenlerinin maaş, ücret ve diğer özlük hakları, genel bütçe dışında özel idareler eliyle yürütülmüştür.
Dönemin ağır ekonomik koşulları, dünya geneline hakim olan ekonomik kriz ve genç Cumhuriyetin kısıtlı kaynakları nedeni ile Özel İdarelerin bütçelerinde bu giderleri karşılayacak yeterli kaynakların oluşamaması üzerine; öğretmenlerin terfi farkları, makam ücretleri, mesken ve teçhizat bedelleri ödenememiş dolayısı ile Özel İdarelerin üzerinde bir buçuk milyon lira borç yükü oluşmuş, diğer taraftan buna ilave olarak, 1702 sayılı Kanun gereğince terfilerine karar verilen öğretmenlerin intibak ve kıdem tazminatı zamlarından dolayı da iki milyon liralık bir borç yükü daha Özel İdareleri yükümlülük altına sokmuş ve/fakat öğretmenlere olan bu borçlar uzun bir dönem ödenememiştir.
Diğer taraftan aynı dönemlerde, gerek kamuda gerekse özel sektörde çalışanlar açısından standart bir sosyal güvenlik sistemi de bulunmamaktaydı ve bu nedenle kamu kurum ve kuruluşları ile bankaların özel olarak kendi çalışanlarına kurdukları veya bazı statü meslekler için ayrı ayrı kanunlarla kurulan (Demiryolcular, Postacılar, Askerler, Polisler, Maden Çalışanları vb.) emeklilik ve yardım sandıkları (Tekaüt Sandıkları, Muavenet Sandıkları) maluliyet, işgücü kaybı, ölüm ve benzeri durumlara münhasır olmak üzere sosyal güvenlik hizmeti vermekteydi.
Özel İdarelerin öğretmenlere olan maaş ve ücret borçlarının tasfiyesi ve yine ilkokul öğretmenlerinin Sosyal Güvenlik ihtiyaçlarının temini maksadı ile 13/01/1943 tarihinde 4357 sayılı Hususi İdarelerden Maaş Alan İlkokul Öğretmenlerinin Kadrolarına, Terfi, Taltif ve Cezalandırılmalarına ve Bu Öğretmenler İçin Teşkil Edilecek Sağlık ve İçtimai Yardım Sandığı İle Yapı Sandığına ve Öğretmenlerin Alacaklarına Dair Kanun yürürlüğe konulmuş ve bu yasayla tüm eğitim çalışanları mali haklar yönünden genel bütçe içerisine alınmış, yine aynı yasanın 11. Maddesi ile İlkokul Öğretmenleri Sağlık ve Sosyal Yardım Sandığı(İLKSAN) 12. Maddesi ile de İlkokul Öğretmenleri Yapı Sandığı kurulmuştur.
4357 sayılı Kanunun 12. maddesiyle, İlkokul Öğretmenlerine mesken temin etmek amacıyla kurulan “İlkokul Öğretmenleri Yapı Sandığı” 22/05/1958 tarih ve 7118 sayılı Kanunla kurulan Türkiye Öğretmenler Bankası(TÖBANK)’na devredilmiş, İlkokul Öğretmenleri Sağlık ve Sosyal Yardım Sandığının kurulmasına ilişkin 11. madde ise üyelik yapısı güncellenerek aynen yürürlükte kalmıştır.
4357 sayılı Kanunun gerekçesinde, Sandığın kuruluş amacı, “…Öğretmenlerden hastalananlara, evlenenlere, çocuk doğuranlara, çocuklarını okutacaklara, ölenlerin ailelerine yardım etmek ve geçinme yükünü hafifletmek, sağlığa ve içtimai yardıma taalluk eden meselelerde öğretmenleri birbirlerine yardım edici duruma getirmek gayesini güden bu Sandığın teşkili faydalı ve zaruri görülmüştür…” şeklinde belirlenmiştir.
Bu amaçla kurulan İlkokul Öğretmenleri Sağlık ve Sosyal Yardım Sandığı’nın Ana Statüsü, kuruluşundan itibaren Türkiye’nin tüm illerinde bulunan üyeleri temsil eden ve seçimle gelen delegelerin iştiraki ile yapılan Genel Kurul’da hazırlanarak Bakanlığın onayı ile yürürlüğe girerken, 09.04.1985 tarih ve 3179 sayılı Kanunun 1. maddesi ile Ana Statü hazırlama yetkisi Milli Eğitim Bakanlığına verilmiştir.
4357 Sayılı kanun gereğince Sandığın idare ve işleyişini düzenleyen temel metin olan Ana Statüyü ve bu Ana Statüye dayanılarak hazırlanan Yönetmelikleri yürüten asli mercii Milli Eğitim Bakanıdır.
Sandığımızın Kurucu Milli Eğitim Bakanı
Hasan Âli YÜCEL (1897-1961)
.jpg)
Sandığımızın Kurucu MEB İlköğretim Genel Müdürü
İsmail Hakkı TONGUÇ (1893-1960)
Sandığımızın 26 Nisan 1943 tarihinde yapılan
İlk Genel Kurulunda Seçilen;
|
|
